Warmtewisselaar: 'Altijd constante staltemperatuur en forse reductie’

In de Gelderse vallei, een van de dichtste bevolkte pluimveegebieden, staat de eerste proefstal met het ECO Zero systeem. „Ik ben absoluut tevreden. Het klimaat is perfect en de resultaten van de kippen zijn geweldig. Ondanks zeer hoge buitentemperaturen geen hittestress en 80 procent fijnstofreductie”, zegt Arnaud Verbeek.

De legpluimveehouder uit het Gelderse Lunteren is razend enthousiast. Zijn huidige koppel Dekalb wit, het tweede in de nieuwe stal, heeft tot en met 62 weken 288 eieren per opgezette hen, 1,91 procent uitval, een cumulatieve voerconversie van 2,03 en legt nog 95,3 procent. „Ik ben tevreden met de nieuwe stal. Het werkt fijn en de resultaten liegen er niet om. Het vorige koppel legde op 87 weken nog 87 procent en produceerden 60 weken boven 90 procent leg. We zaten 25 eieren boven de norm met 4,95 procent uitval en een cumulatieve voerconversie van 2,06”, zegt Arnaud zichtbaar trots. Hij wijdt de goede resultaten zeker ook aan het goede klimaat dankzij de ECO Zero. „Altijd een constante staltemperatuur, koeling als het te warm is, verwarming als het te koud is en nauwelijks stof.” ’s Ochtends start hij de ronde in de nieuwe stal. Daarna gaat hij om 10 uur samen met zijn vrouw Renate en twee kinderen naar de gehuurde stal om daar de eieren te rapen. „Je merkt het verschil; in de gehuurde stal is het onderdruk ventilatiesysteem verouderd. Het strooisel is sneller vochtig. Dat merk je ook aan de kwaliteit eieren.”

Aan de noordzijde van zijn nieuwe legpluimveestal, staan drie ECO Units. Die klimaatunits voldoen meer dan 100 procent aan zijn verwachtingen. „De resultaten zijn super; zowel van het afgesloten koppel als van het zittende koppel. Het is superfijn werken en we verwachten dat er grote reductie van ammoniak mogelijk is”, zegt Arnaud Verbeek. „Voor de stal thuis en de gehuurde stal heb ik andere kleding. Je kunt zelfs ruiken welke kleren ik in welke stal aan heb gehad. Zo groot is het verschil in klimaat.” In de nieuwe stal zie je geen enkele spinnenweb hangen. „Je kunt echt van voor tot achter kijken en ziet de deurklink 95 meter verderop. Dat zegt al een hele hoop. Als ik weer zou bouwen, is het zeker met de units”, zegt de tevreden pluimveehouder.

Fijnstofreductie erkend

De 25-jarige Verbeek werkte na zijn middelbare landbouwopleiding in Barneveld op een geitenbedrijf en wilde graag zelf aan de slag als pluimveehouder. Samen met zijn ouders heeft hij een maatschap. Zijn ouders zijn verantwoordelijk voor de 120.000 leghennen in Woudenberg. Arnaud en zijn vrouw voor de nieuwe stal op hun woonerf en een gehuurde stal in Woudenberg. Om een legpluimveestal te kunnen bouwen op het voormalig gemengd bedrijf van zijn grootouders eiste de gemeente forse emissie reductie. „Wij wonen hier in een zeer pluimveedichtgebied. Binnen een straal van 500 meter zitten 300.000 kippen.
De voorwaarde om hier te kunnen bouwen was dat we qua emissie erg ver terug moesten, daarom kwam het ECO Zero systeem in beeld.” Het ECO Zero systeem is erkend voor 80 procent fijnstofreductie en past binnen bestaande RAV categorieën met lage ammoniakemissies per dierplaats. Verbeek bouwde de stal in 2018: een stal van 95 meter lengte en 22 meter breedte. De uitloop is aan één kant, de zuidkant, gemaakt. „Ik wilde graag uitloop aan één kant om tocht te voorkomen. Dit paste ook goed in het totale perceel van 13 hectare uitloop. De oostkant heeft altijd een nadelig effect; het Zuiden geeft warmere lucht.”

Volledige ventilatie

Het ECO Zero systeem is een totaalsysteem voor klimaatbeheersing met warmtewisselaar en koeling. Het klimaatsysteem koelt en verwarmt stallen en reduceert fijnstof. De totale ventilatie gaat door de unit heen. Als maximum ventilatie hebben we 3,6 kubieke meter per kip aangehouden. Dat is veel minder dan het gangbare van 7 à 8 kubieke meter per kip. „We hebben een optimaal en constant klimaat in de stal. Ook als de uitloop open is vanwege de gelijkdruk”, zegt Verbeek. De lucht kan voorverwarmd de stal binnenkomen en droogt de mest op de mestband. Inkomende lucht kan ook gekoeld worden. Uitgaande lucht wordt daarvoor bevochtigd waardoor die in temperatuur daalt en de kou overdraagt aan de inkomende lucht. Door beide principes daalt de temperatuur in de stal in de winter nooit onder de 20 graden en blijft het ’s zomers nagenoeg altijd onder de 27 graden. Daarnaast wordt 80 procent van de fijnstof verwijderd door de uitgaande lucht te filteren. Verbeek plaatste voor nood, en omdat hij de eerste was met het ECO Zero systeem, ventilatiekokers op het dak maar die zijn nog niet gebruikt.

Geen hittestress

De eerste zomer werd de nieuwe stal in Lunteren al flink uitgetest. Terwijl buiten de temperatuur 42 graden Celsius aantikte, bleef de temperatuur in de nieuwe stal onder de 29 graden Celsius. „De relatieve luchtvochtigheid binnen bleef prima en was ongeveer 45 procent. Een nadeel van andere koelsystemen is vaak de vochtige lucht, wat weer weerslag heeft op het strooisel”, aldus Verbeek. Zijn kippen hadden geen enkele hittestress. De productie bleef op peil, de kippen eten niet minder voer en er was geen uitval. „De scharrelruimte bleef kurkdroog. Alles ging echt perfect.” Het ECO Zero systeem zorgt bovendien voor een veel minder stoffige stal door de veel rustigere ventilatie.. Het systeem is een slim ontworpen warmtewisselaar, uitgebreid met indirect adiabatische koeling met water. Die koeling met water zorgt ook voor het wegwassen van fijnstof. In de winter krijgen de kippen het zo niet te koud, en in de zomer dus niet te warm. „Gezondheidstechnisch draait alles uitstekend. De dierenarts komt nauwelijks op ons bedrijf.” De units vragen weinig onderhoud. Verbeek kijkt elk kwartaal het systeem na of alles technisch nog optimaal functioneert. De units hebben een automatisch spoelsysteem dat elke twee dagen draait. Tijdens de leegstand heeft Verbeek de units schoongespoten.

Hoe warmer, hoe meer koelvermogen

Het ECO Zero systeem koelt met indirecte adiabatische koeling, ook wel verdampingskoeling genoemd. „Adiabatische koeling kennen we allemaal uit het dagelijks leven. Als je over vochtige huid wrijft, merk je direct de afkoeling door de verdamping. Het koeleffect is nog sterker als je met een nat T-shirt in de wind staat. Het T-shirt is de drager voor het water. In het Eco Zero systeem zijn dat de lamellen in de Eco Unit. Het water verdampt in de uitgaande lucht door de langsstromende lucht, waardoor de ingaande lucht ook koelt zonder dat deze vochtiger wordt”, legt Victor van Wagenberg, productmanager Vencomatic Group, uit.

Bij indirecte systemen komt de door verdamping gekoelde lucht niet in de stal, maar wordt de koude via een warmtewisselaar overgebracht op de andere ingaande luchtstroom. Indirecte adiabatische koeling werkt dus met twee luchtstromen: de bevochtigde proceslucht en de te koelen toevoerlucht. De uitgaande proceslucht wordt bevochtigd en door de warmtewisselaar gevoerd, staat daar zijn koude af aan de warmtewisselaar en wordt vervolgens afgevoerd naar buiten. In de warmtewisselaar kan de toevoerlucht (buitenlucht) koude opnemen zonder zelf vochtig te worden, en vervolgens de ruimte koelen.

Tekst: Monique van Loon