Nederland - Dat de bloedluis een grote impact kan hebben op de bedrijfsvoering, weet José van Gog van Devo Ei uit Deurne maar al te goed. In de tijd dat haar kippen rondliepen in een kooihuisvesting, heeft ze van alles geprobeerd om de bloedluis te bestrijden: van groene zeep met spiritus of eucalyptus tot silica. Niets had het gewenste effect, en de middelen die werkten, werden verboden. De overstap naar biologische pluimveehouderij in 2018 en de daarvoor gebouwde nieuwe stal brachten echter een duurzame oplossing: Q-Perch zitstokken, voorzien van een stroomdraad die bloedluizen elimineert. In deze periode speelde de fipronilaffaire. José wilde geen risico lopen met haar bedrijf en koos daarom voor deze zitstokken. Hierdoor hoeft de pluimveehoudster geen chemische bestrijdingsmiddelen meer te gebruiken en daarom zelf ‘niet meer in de chemische rotzooi te werken’. Maar hoe werken deze zitstokken precies? En hoe zit het met de brandveiligheid? Bas Liebregts, Product Manager bij Vencomatic Group, vertelt er meer over.

Hoe een zitstok bloedluis doodt

In 2013 kregen productontwikkelaars van Vencomatic Group de opdracht om het probleem van bloedluis in de sector aan te pakken. Hun uitgangspunt was, zoals altijd, de natuurlijke levenswijze van het dier, in dit geval de bloedluis. De bloedluis, die zich voedt met het bloed van kippen, volgt een specifieke voortplantingsprocedure. Deze cyclus wilden de ontwikkelaars doorbreken, bij voorkeur zonder chemische middelen.

Bas Liebregts legt uit hoe de bloedluis te werk gaat: "In de nacht benaderen de bloedluizen de kippen op hun rustplaats. Om zich voort te planten, moeten de bloedluizen eerst meerdere keren bloed drinken van de kip. Dit biedt ons de kans om de bloedluis op weg naar de kip te stoppen en zo het voortplantingsproces te onderbreken."

Door de voortplanting te belemmeren, kan de populatie bloedluizen niet verder groeien in de stal. Helaas kan de bloedluis op verschillende manieren een stal binnenkomen, zoals via materialen die worden aan- en afgevoerd en via vogels of ongedierte. Er zijn dus talloze manieren waarop bloedluizen een stal kunnen binnendringen. Pluimveehouders hebben daarom een structurele oplossing nodig die continu ingezet kan worden om de bloedluis te bestrijden.

Vergelijk in de praktijk: 3 stallen mét en 2 stallen zonder Q-Perch

Een praktijkvoorbeeld van de effectiviteit van Q-Perch wordt geleverd door André Smid, die samen met zijn ouders Hergen en Jenneke en tweelingbroer Dirk het legpluimveebedrijf Eiboerderij Smid in Heemserveen runt. Op het erf scharrelen 120.000 leghennen in en rond de 5 stallen, waarvan er drie sinds 4 jaar zijn uitgerust met Q-Perch zitstokken. André vertelt: “Toen de stalinrichting aan vervanging toe was, hebben we ons verdiept in verschillende systemen, met een blik op de toekomst. Er mogen steeds minder middelen in de stal gebruikt worden. Wat is over tien jaar nog toegestaan?”

De twee stallen met traditionele zitstokken worden bij een hoge bloedluisdruk behandeld met Exzolt. Hoewel dit effectief is, brengt het ook kosten met zich mee. Deze terugkerende kosten zijn er niet bij de stallen die zijn voorzien van Q-Perch zitstokken. André vervolgt: “In deze stallen hebben wij sinds de installatie van de Q-Perch zitstokken geen bloedluis meer aangetroffen. We behandelen nergens meer tegen, ook niet in leegstand. Voorheen spoten we tijdens leegstand silica poeder, dat is nu niet meer nodig.”

Kostenbesparing en minder agressie in de stal

André zet de besparing op Exzolt af tegen de investeringskosten van het Q-Perch systeem. Hoewel de aanschafprijs van deze zitstokken hoger is dan die van traditionele zitstokken, bestaat er bij familie Smid geen twijfel over hun keuze: ook de twee overige stallen zullen in de toekomst uitgerust worden met zitstokken voorzien van stroomdraad. “Het mooie hiervan is dat de kippen er niets van merken. De kippen komen niet in de buurt van het stroomdraad,” zegt André hierover. “Met Q-Perch voeg je niets toe aan de hennen en omdat er geen luizen zijn, zitten de dieren beter in hun vel.”

Ook bij José is de gemoedstoestand van de kippen aanzienlijk verbeterd na de komst van de nieuwe zitstokken. “Doordat onze kippen geen last hebben van de bloedluis, eten ze nu minder voer en zitten ze beter in hun vel. Ook zijn ze minder agressief naar elkaar. Er wordt veel minder gepikt in de stal.” Dit in tegenstelling tot de oude stal, waar bloedluisproblemen verergerden, leidend tot bloedarmoede, een verzwakt immuunsysteem en uiteindelijk tot sterfte van kippen. Omdat het aanmaken van extra bloed energie kostte, hadden de kippen meer voer nodig.

Bas voegt eraan toe dat in bepaalde situaties, zoals richting het einde van de ronde, aanvullende behandelingen naast de Q-Perch een goede toevoeging kunnen zijn, om ook de volgende ronde weer een goede start te maken. “Dit zorgt ervoor dat de pluimveehouder weer met een schone lei kan beginnen,” legt hij uit.

Stroom in de stal – hoe zit het met de brandveiligheid?

Terug naar het ontwerp en de functionaliteit van de Q-Perch zitstokken. Hoe komt het dat deze stokken zo'n significante positieve impact hebben op de omstandigheden binnen de stal? Het cruciale element van de zitstok is de geïntegreerde stroomdraad die de bloedluis doodt. Het is echter op het oog onzichtbaar en slim verborgen aan de onderkant. Daar loopt een speciaal ontwikkeld kabeltje waar de kip niet tegenaan kan komen. In dit kabeltje zijn twee geleidende sporen in een siliconen omhulsel verwerkt, met daartussen een isolator die de stroom tegenhoudt. Als een bloedluis met twee van zijn acht pootjes deze beide geleidende sporen aanraakt, gaat er een stroomstootje door de bloedluis lopen en droogt hij uit. Zonder dat de kip er iets van merkt.

De zitstokken zijn zo bevestigd aan de volière dat de bloedluis geen andere keus heeft dan via de onderzijde van de stok naar de kip te gaan; de weg over de kabel met geleidende sporen is een doodlopende weg. “We kunnen niet voorkomen dat er bloedluis in de stal komt of aanwezig is, maar met de Q-Perch kunnen we wel de last voor de kippen minimaliseren,” stelt productmanager Bas. Hij vervolgt: “Wanneer je elektriciteit in de stal gebruikt, mag je geen enkel risico nemen. Elke Q-Perch zitstok is voorzien van een apart kastje dat de stroom reguleert en overbelasting voorkomt. Het systeem is bovendien extern goedgekeurd op het gebied van onder andere brandveiligheid. We mogen het ontwerp niet veranderen zonder een nieuwe goedkeuring."

Ontwerp aangepast aan de kip

Opvallend aan de zitstok is zijn champignonvorm. De bovenkant is half rond, afgestemd op wat ideaal is voor kippen om op te zitten en te rusten. Bas verklaart: "We hebben ons afgevraagd: wat is de meest ideale zitstokvorm voor de kip? De Q-Perch is een diervriendelijke zitstok waar een kip graag op verblijft. We zien dit ook terug in onderzoek. Een kip zit vaker op deze stok en zit dan ook nog stabieler ten opzichte van een traditionele, ronde zitstok." José kan dit beamen: “Het is fijner voor de kip om op deze stokken te klemmen dan op de houten stokken of op ronde buizen,” vertelt José. Haar kippen maken veelvuldig gebruik van de zitstokken. “Overdag minder, want dan zijn ze buiten, maar in ruststand zitten ze allemaal op de zitstokken.”

Naast de ervaringen van pluimveehouders heeft de champignonvormige zitstok ook goedkeuring ontvangen van het Duitse KAT, een private regeling die eisen stelt aan pluimveehouders die eieren willen leveren aan de Duitse markt. Bovendien heeft Vencomatic Group Duitse dierenbeschermingsorganisaties uitgenodigd om dit innovatieve systeem te beoordelen. Deze groep specialisten ziet de Q-Perch als een mooie en effectieve methode om kippen te beschermen.